Աշխատանքի իրավունքի պաշտպանությունը կարևոր է յուրաքանչյուր աշխատողի համար՝ անկախ մասնագիտությունից, ոլորտից կամ աշխատանքային փորձից։ Աշխատանքային հարաբերությունները պետք է հիմնված լինեն արդարության, իրավական կարգավորման և փոխադարձ հարգանքի վրա, որպեսզի ապահովեն աշխատողի պաշտպանությունը գործատուի կամ աշխատավայրում հնարավոր անարդարությունների դեմ։
Շատ հաճախ աշխատակիցները կարող են բախվել տարաբնույթ խնդիրների՝ չարդարացված աշխատանքից ազատում, ուշացած կամ ոչ լիարժեք վճարվող աշխատավարձ, աշխատանքային պայմանների խախտում, ֆիզիկական կամ հոգեբանական ճնշում, խտրականություն և այլն։ Այս բոլոր խնդիրները հնարավոր է կանխարգելել կամ հաղթահարել, եթե աշխատակիցը տեղեկացված է իր իրավունքների մասին և գիտի, թե ինչ գործողություններ պետք է ձեռնարկի դրանց պաշտպանության համար։
Աշխատավայրում ձեր իրավունքների պաշտպանությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ է մանրամասն ծանոթանալ օրենսդրական կարգավորումներին, որոնք սահմանում են ձեր աշխատանքային իրավունքները, գործատուի պարտավորությունները և աշխատանքային հարաբերությունների կարգավորումը։ Հասարակական իրազեկվածության պակասի պատճառով շատ աշխատողներ տեղյակ չեն իրենց իրավունքներից, ինչի հետևանքով հաճախ ենթարկվում են անարդար վերաբերմունքի կամ անօրինական գործողությունների։ Այդ իսկ պատճառով կարևոր է ոչ միայն իմանալ, այլև կարողանալ պաշտպանել ձեր իրավունքները՝ հիմնվելով գործող օրենքների և իրավական փաստաթղթերի վրա։
Այս հոդվածում կներկայացնենք հիմնական քայլերը, որոնք կօգնեն ձեզ պաշտպանել ձեր իրավունքները աշխատավայրում։ Կուսումնասիրենք, թե ինչ կարևոր օրենսդրական նորմեր են կարգավորում աշխատողների իրավունքները, ինչ պարտավորություններ ունեն գործատուները, ինչպես կանխարգելել իրավունքի խախտումները, և ինչ միջոցներ կարելի է ձեռնարկել, եթե ձեր աշխատանքային իրավունքները խախտվել են։ Այդպես դուք կկարողանաք աշխատել առավել վստահ ու պաշտպանված միջավայրում՝ ապահովելով ձեր շահերը և կարիերայի կայուն զարգացումը։
Ձեր Իրավունքները
Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությունը նախատեսում է մի շարք իրավունքներ աշխատողների համար։ Անհրաժեշտ է ծանոթանալ այդ իրավունքներին, որպեսզի կարողանաք օգտվել դրանցից և պաշտպանվել հնարավոր խախտումներից։ Ահա որոշ հիմնական իրավունքներ՝
- Աշխատանքի իրավունքը՝ դուք իրավունք ունեք աշխատել օրինական պայմաններով՝ ստանալով պայմանագրով նախատեսված վարձատրություն։
- Աշխատաժամերի սահմանափակումները՝ օրենսդրությունը սահմանում է աշխատանքային շաբաթվա առավելագույն ժամաքանակ, ինչպես նաև վճարովի հանգստի իրավունքը։
- Անվտանգ և առողջարար աշխատանքային պայմաններ՝ գործատուն պարտավոր է ապահովել անվտանգ աշխատանքային միջավայր։
- Խտրականության արգելքը՝ գործատուն չի կարող խտրականություն կիրառել սեռի, տարիքի, ազգային պատկանելության, կրոնական հայացքների կամ այլ հատկանիշների հիման վրա։
- Աշխատավարձի վճարման կարգը՝ աշխատավարձը պետք է վճարվի ժամանակին և լիարժեք։
- Հանգստի և արձակուրդների իրավունք՝ աշխատողը պետք է ստանա վճարովի արձակուրդ։
Պայմանագրի Ստորագրում
Աշխատանքի ընդունվելիս միշտ պահանջեք գրավոր աշխատանքային պայմանագիր, որը կներառի՝
- Աշխատանքային պարտականությունները,
- Վարձատրության չափը և վճարման կարգը,
- Աշխատանքային ժամերը,
- Արձակուրդի պայմանները,
- Աշխատանքից ազատման կարգը։
Առանց պայմանագրի աշխատելը վտանգավոր է, քանի որ գործատուն կարող է խախտել ձեր իրավունքները առանց որևէ հետևանքի։
Աշխատանքային Պայմանների Օրինականությանը
Եթե զգում եք, որ ձեր իրավունքները խախտվում են (օրինակ՝ չեն վճարում աշխատավարձը, ստիպում են աշխատել գերբեռնված գրաֆիկով կամ ստեղծում են անառողջ աշխատանքային միջավայր), ապա պետք է միջոցներ ձեռնարկել։ Սկզբում կարող եք խոսել ձեր գործատուի հետ՝ պարզաբանելու և լուծելու խնդիրը։ Եթե դա չի օգնում, կարող եք դիմել իրավական աջակցություն տրամադրող կառույցներին։
Գործատուի Պարտավորությունները
Գործատուն պարտավոր է՝
- Մշակել և հետևել աշխատանքի անվտանգության կանոններին,
- Հարգանքով վերաբերվել աշխատակիցներին,
- Չխախտել աշխատավարձի և վճարովի արձակուրդի հետ կապված պայմանավորվածությունները,
- Չդիմել աշխատողների նկատմամբ խտրականության կամ ճնշման։
Գործատուի հետ բանակցությունների միջոցով համաձայնության չգալու դեպքում դուք կարող եք ձեր խախտված իրավունքները պաշտպանել դատական կարգով: Եթե բախվում եք անօրինականության կամ անարդար վերաբերմունքի, մի վարանեք դիմել իրավաբանական աջակցություն տրամադրող կառույցներին, որպեսզի ապահովեք ձեր արդար և օրինական աշխատանքային պայմանները։
